KİMYASAL MADDELERİN GİRİŞ YOLLARI
1. Sindirim kanalı
Ağız yolu, katı ve sıvı yapıdaki kimyasal maddelerin vücuda giriş kapılarından en önemlisidir. Ağız yoluyla gelen toksik maddelerin neden olduğu ölümlerin büyük bir bölümü kaza ya da intihar orijinlidir. Örnekler: zehirli mantarlar, intihar amaçlı tarım ilacı ya da yüksek dozda anti-depresan yutulması.
2. Solunum yolları
Gaz halindeki kimyasal maddelerin solunmaları nedeniyle oluşan patolojilerdir. Karbon monoksid zehirlenmeleri, meslek hastalıkları, hava kirliliği ilk sıralarda yer alır. Örnekler: şofben ya da gaz sobası zehirlenmeleri, maden işçilerindeki zehirlenmeler.
3. Deri ve mukoza yolu
Sıvı ve yarıkatı yapıdaki kimyasal maddelerin girişi deri ve mukozalarla olabilmektedir. Örnek: bit tedavisi için deri üzerine tarım ilacı sürülmesi.
4. Damar yolu
Kimyasal maddenin doğrudan kan dolaşımına injeksiyonudur. Örnek: eroin injeksiyonuna bağlı intoksikasyon.
Deri ve mukozalar, bir kimyasal maddenin vücuda penetre olarak kan dolaşımına girebilmesi için aşması gereken engellerin en önemlileridir. Solunum ya da sindirim yollarıyla gelen toksik maddeler için çok önemli engeller yoktur. Doğrudan kan dolaşımına verilen toksik maddeler ise etkisini hemen gösterir.
Vücuttaki doğal engellerin aşılması halinde 5 olası etki vardır:
1. Birden ölüm
Vücuda giren kimyasal madde, santral sinir sistemindeki önemli merkezleri ya da enzimleri doğrudan etkileyerek birden ölüme neden olur (siyanür).
2. Organ zararlarına bağlı komplikasyonlar
Çok sayıdaki organ zararları ve komplikasyonları ile ölüme neden olabilirler (Amanita phalloides, fosfor).
3. Birikme
Bazı kimyasal maddeler vücuda girer girmez etki göstermezler; bir süre belirli organlarda/dokularda birikirler, belirli bir düzeye ulaşınca da etkili olurlar (DDT, barbitüratlar).
4.Biyotransformasyon
Kimyasal maddelerin bir bölümü önceleri toksik etki göstermez, biyotransformasyon yoluyla oluşan metabolitleri toksiktir (metanol).
5.Eliminasyon
Kimyasal maddelerin bir bölümü metabolize edilerek parçalanır (etanol). Kimyasal maddenin eliminasyonu için oluşan indirgenmenin gerçekleştiği organda olumsuz etkiler meydana gelir.