B
Barraquer-Simons sendromu
Nedeni bilinmiyor (otoimmun hastalık kuşkusu)
Edinsel bir lipodistrofi türü
Baş-boyun ve yüz çevresi ile toraks yağ dokusunun progressif atrofisi
Diabetes mellitus
Hipertrigliseridemi
Hipokomplemantemi
Karaciğer yağlanması
Nolis T. Exploring the pathophysiology behind the more common genetic and acquired lipodystrophies. Journal of Human Genetics, 59(1):16-23, 2014
Simsek-Kiper PO, Roach E, Utine GE, Boduroglu K. Barraquer-Simons syndrome: a rare clinical entity. American Journal of Medical Genetics A, 164A(7):1756-1760, 2014
Akinci B, Koseoglu FD, Onay H, et al. Acquired partial lipodystrophy is associated with increased risk for developing metabolic abnormalities. Metabolism, 64(9):1086-1095, 2015
H
H
J
M
M
N
N
R
R
Z
Zunich nöroektodermal sendromu (CHIME sendromu)
Kalıtsal
Brakisefali
Belirgin alın çıkıntısı
Oksiput düz
Ense kalın
Saçlar seyrek, ince ve soluk renkli
Kıvrık kulaklar
İşitme sorunları
Retinal koloboma
Hipertelorizm
Yayvan burun
Filtrum kısa
Kalın dudaklar
Yarık damak
Kesici dişlerde yarıklar
Fallot tetralojisi
Ventriküler septum defekti
Büyük damarlarda transpozisyon
Küçük meme uçları
Hidronefroz
Üreter anomalileri
Parmak anomalileri
Deride migratory ichthyosiform dermatosis
Avuçiçleri ve ayak tabanları derisi kalın
Zeka geriliği
Hipotoni
Epileptik ataklar
Serebral atrofi
Agresif davranışlar
-
Zunich J, Esterly NB, Kaye CI. Autosomal recessive transmission of neuroectodermal syndrome. (Letter) Archives of Dermatology, 124: 1188-1189, 1988
-
Shashi V, Zunich J, Kelly TE, Fryburg JS. Neuroectodermal (CHIME) syndrome: an additional case with long term follow up of all reported cases. Journal of Medical Genetics, 32: 465-469, 1995
-
Tinschert S, Anton-Lamprecht I, Albrecht-Nebe H, Audring H. Zunich neuroectodermal syndrome: migratory ichthyosiform dermatosis, colobomas, and other abnormalities. Pediatic Dermatology, 13: 363-371, 1996
-
Ng BG, Hackmann K, Jones MA, et al. Mutations in the glycosylphosphatidylinositol gene PIGL cause CHIME syndrome. American Journal of Human Genetics, 90: 685-688, 2012
Z
Zunich nöroektodermal sendromu (CHIME sendromu)
Kalıtsal
Brakisefali
Belirgin alın çıkıntısı
Oksiput düz
Ense kalın
Saçlar seyrek, ince ve soluk renkli
Kıvrık kulaklar
İşitme sorunları
Retinal koloboma
Hipertelorizm
Yayvan burun
Filtrum kısa
Kalın dudaklar
Yarık damak
Kesici dişlerde yarıklar
Fallot tetralojisi
Ventriküler septum defekti
Büyük damarlarda transpozisyon
Küçük meme uçları
Hidronefroz
Üreter anomalileri
Parmak anomalileri
Deride migratory ichthyosiform dermatosis
Avuçiçleri ve ayak tabanları derisi kalın
Zeka geriliği
Hipotoni
Epileptik ataklar
Serebral atrofi
Agresif davranışlar
-
Zunich J, Esterly NB, Kaye CI. Autosomal recessive transmission of neuroectodermal syndrome. (Letter) Archives of Dermatology, 124: 1188-1189, 1988
-
Shashi V, Zunich J, Kelly TE, Fryburg JS. Neuroectodermal (CHIME) syndrome: an additional case with long term follow up of all reported cases. Journal of Medical Genetics, 32: 465-469, 1995
-
Tinschert S, Anton-Lamprecht I, Albrecht-Nebe H, Audring H. Zunich neuroectodermal syndrome: migratory ichthyosiform dermatosis, colobomas, and other abnormalities. Pediatic Dermatology, 13: 363-371, 1996
-
Ng BG, Hackmann K, Jones MA, et al. Mutations in the glycosylphosphatidylinositol gene PIGL cause CHIME syndrome. American Journal of Human Genetics, 90: 685-688, 2012
Z
Zellweger sendromu
Zhu-Tokita-Takenouchi-Kim (ZTTK) sendromu
Zimmermann-Laband sendromu
Zinsser-Cole-Engman sendromu
Zlotogora-Ogur sendromu
Zollinger-Ellison sendromu
ZTTK sendromu Bkz Zhu-Tokita-Takenouchi-Kim sendromu
Zunich nöroektodermal sendromu
Z
Zellweger sendromu
Zhu-Tokita-Takenouchi-Kim (ZTTK) sendromu
Zimmermann-Laband sendromu
Zinsser-Cole-Engman sendromu
Zlotogora-Ogur sendromu
Zollinger-Ellison sendromu
ZTTK sendromu Bkz Zhu-Tokita-Takenouchi-Kim sendromu
Zunich nöroektodermal sendromu
Z
Zellweger sendromu
Zhu-Tokita-Takenouchi-Kim (ZTTK) sendromu
Zimmermann-Laband sendromu
Zinsser-Cole-Engman sendromu
Zlotogora-Ogur sendromu
Zollinger-Ellison sendromu
ZTTK sendromu Bkz Zhu-Tokita-Takenouchi-Kim sendromu
Zunich nöroektodermal sendromu
(2) Genetik kökenli hastalıklar
Kromozom anomalileri ve Gen mutasyonları
Kalıtsal sendromlardaki kısaltmalar
AD: Otosomal Dominant
AR: Otosomal Resessif
XL: X-kromozomuyla kalıtım (XLD; XLR)
YL: Y-kromozomuyla kalıtım
GEN ve DNA
-
Gen (gene; genea): eski Yunancada “ırk” ya da kuşak (jenerasyon)
-
Genetik (genetics): “kök” ya da “soy” ile ilgili konu
-
Genom (genome): canlı organizmadaki genetik materyal (DNA) kümesi; bir canlının oluşumunu, büyümesini ve gelişmesini içeren genetik yapının niteliklerini, içeriklerini ve işlevlerini kapsayan küme
-
Bir insan genomunda 3 milyar çift temel yapı vardır. Genomların küçük ya da büyük olması, canlı organizmanın karmaşık ya da basit olmasıyla ilintilidir.
-
Kalıtımın temel üniteleri olan genleri DNA oluşturur.
-
DNA sarmalı: nükleik asitlerin karşı karşıya gelmesi sonucu, yani tamamlayıcı baz çiftlerinin zayıf hidrojen bağı ile bağlanması sonucunda çift iplikli DNA sarmalı oluşur.
KROMOZOM
-
Kromozomlar (chromosome): hücrelerin çekirdeklerinde bulunan DNA kümelerinden oluşur (eritrositlerde kromozom yoktur).
-
İnsanların hücrelerinde 23 çift (46) kromozom bulunur. Bunların 22 çifti “otozom kromozom” nitreliğindedir; hücrelerin bölünmesi evresinde iş görürler. Otozom kromozomlar cinsiyetle ilişkili değildir.
-
Cinsiyetle ilgili olan 23. kromozomdur; erkek ve dişi cinsiyetini belirler (X ve Y).
-
Maternal kromozom: annenin özelliklerini taşıyan kromozomdur. Paternal kromozom: babanın özelliklerini taşıyan kromozomdur.
-
Genler, bireysel niteliklerin kuşaklar arası geçişlerini sağlar; büyüme ve gelişme ile ilgili bilgileri yeni kuşaklara aktarırlar. Bir DNA moleküllerinin özgün segmentlerini oluşturan genler, özgün bilgileri saklar.
-
Bir genin kromozom üzerinde bulunduğu yere “lokus (locus)” adı verilir.
-
Gen haritası, bir genin kromozom üzerindeki yerini (lokusunu) ve genler arasındaki uzaklığı niteleyen bir terimdir.
-
Aynı genin farklı biçimleri için “allel” terimi kullanılır. Bir insanda ebeveynlerden gelen 2 farklı allel bulunabilir ya da 2 benzer allel vardır. Bu alleller dominant ya da resessif olabilir.
-
Allellerin farklılığı, bireylerin göz rengi, deri rengi, boy, vb gibi fiziksel farklılıklarına neden olur.
Genlerin modifikasyonu
Kalıtım ve çevre çok önemlidir; çevresel faktörleri genler üzerinde oldukça etkilidir.
Bu etkilerini, genlerde modifikasyon ve gen mutasyonları biçiminde gösterirler.
Çevredeki değişiklikler gen ekspresiyonunu etkileyebilir; bu süreç, genlerde modifikasyonlara neden olabilir. Modifikasyonda genin yapısı değişmez; işleyişi, çalışma şekli değişir. Modifikasyona sebep olan etken ortadan kalktığında modifikasyon da ortadan kalkar. Genetiğe bağlı olan boy, kilo, saç rengi, saç teli kalınlığı ve göz rengi gibi niteliklerin tümü çevre tarafından etkilenebilmektedir.
Gen mutasyonları
Gen mutasyonları, canlı organizmanın bütünlüğü, morfolojisi ve işlevleri üzerinde irreversibl olumsuz etkileri olan olgulardır. Karsinojenler, radyasyon, çevre kirliliği, virüsler gibi çevresel faktörler gen mutasyonlarının önemli nedenleridir.
Bir başka neden ise, DNA replikasyonunda rastlantısal olarak gerçekleşen çarpıklıklardır.
Gen mutasyonuyla birlikte esansiyel proteinlerin işlevleri de değişir.
Gen mutasyonları edinsel ya da kalıtsaldır. Edinsel mutasyonlarda çevresel faktörler etkindir.
Kalıtsal mutasyonlar ise ebeveynlerin bir sonraki kuşağa kromozomları ve DNA’ları ile aktardıkları mutasyonlardır.
Gen mutasyonu ile DNA dizilimi bozulur, genin niteliği değişir. Böylece, canlı organizmanın genom yapısı da değişir. Bu tür gen mutasyonlarının ilk aşaması, dişi yumurtasındaki ya da spermdeki DNA’larda oluşan mutasyonlardır; bu gibi olgularda, anne ya da babada genetik hastalıkla ilgili bulgu görülmez. Ailesel ya da kalıtsal hastalık tablosu, gen mutasyonuyla dünyaya gelen bebek ile başlar ve ondan sonraki kuşaklara da aktarılır. Bu aşamadan sonra “kalıtsal bir sendrom ya da hastalık” tablosu oluşur.
Doğumdan sonraki gen mutasyonlarının çok büyük bir bölümü tümörlerin önemli bir nedenidir.
KALITIMDA GENETİK PATERNLER
Kalıtımdaki genetik paternler, 2 faktörden etkilenir: Kromozomlar ve Mutant gen etkinliği (dominant/resessif).
Kromozomlar:
1. Otosom kromozomlar: cinsiyetle ilgisi olmayan kromozomlardır;
2. Otosom olmayan kromozomlar (cinsiyeti belirleyen X ve Y kromozomları).
1. Otosom kromozomlardaki mutant genlerin etkinliği:
-
Otosomal dominant (AD): mutasyona uğrayan gen dominanttır ve otosom bir kromozom üzerinde bulunurlar. Patolojinin bir sonraki kuşağa aktarılması için bu genin yalnızca bir kopyası yeterlidir. Olguların bir bölümünde izlenen patoloji ebeveynlerden birinden gelir. Kalan bölümünde ise, ailesinde bu tür bir patolojinin olmadığı hastalardaki yeni beliren bir gen mutasyonunun sonucudur.
-
Otosomal resessif (AR): mutasyona uğrayan gen (mutant gen) otosom bir kromozom üzerinde bulunan resessif bir gendir. Otosomal resessif kalıtımlarda, anne ve babadan gelen 2 mutant genin karşılaşması gerekir. Yalnızca annede bulunan ama babada bulunmayan tek mutant gen çocuğa aktarılır ancak patolojinin oluşması için bu tek mutant gen yeterli değildir. Anneden gelen mutant geni taşıyan sağlıklı çocuk, ileride benzer bir mutant geni taşıyan eşinden patolojik belirtileri gösteren çocuk sahibi olur. Bu duruma göre, otosomal resessif kalıtım mutant gen taşıyan 2 taşıyıcı (sağlıklı) ebeveynin varlığında ortaya çıkar. Resessif mutant genlerin bulunduğu ailelerde, akraba evlilklerinden doğan çocukların büyük bölümü bu sonuçtan etkilenir.
2. Cinsiyet kromozomları aracılığıyla oluşan kalıtsal patolojiler
-
X-linked kalıtım (XL): X kromozomu üzerindeki bir genin mutasyonu sonucunda oluşan kalıtım türüdür. Kadınlarda 2, erkeklerde 1 adet X kromozomu bulunur. X-linked dominant ve X-linked resessif türleri vardır. X-linked resessif kalıtımla gelen patolojiler kız çocuklarını genellikle etkilemez (sağlam X kromozomu bu durumu kompanze eder). X-linked mutant geni olan babaların kızları önemli bir taşıyıcıdır.
-
Y-linked kalıtım (YL): erkeklerdeki Y kromozomu üzerindeki bir genin mutasyonu sonucunda oluşan kalıtım türüdür. Mutant gen Y kromozomu ile babadan erkek çocuklara geçebilir; kız çocuklarında Y kromozomu olmadığı için etkilenmezler, taşıyıcı olamazlar.