KANSER ETYOLOJİSİ
1. EKZOJEN KANSEROJENLER
Fiziksel nedenler
Kimyasal maddeler
Canlı etkenler
2. ENDOJEN KANSEROJENLER
Hormonlar
Kalıtım
Smegma
3. YARDIMCI FAKTÖRLER
Yaş
Cinsiyet
Coğrafya ve Toplum Genetiği
Kromozom Anomalileri
Ayrıntılar için PDF'lere ulaşınız:
KANSER ETYOLOJİSİ: GİRİŞ
XIX. yüzyıla dek hijyen koşullarının bozukluğu ve hastalıklardan korunma ile tedavinin (antibiyotiklerin) bilinmemesi nedeniyle özellikle infeksiyon hastalıkları ve bunların yaptıkları salgınlar ilk sıradaki ölüm nedenleriydi. XIX. yüzyıl ortalarında başlayarak günümüze dek infeksiyon hastalıkları ve salgınlar konusundaki bilgilerimiz hızla arttı. Aşılar ve korunma yöntemleri geliştirildi. Antimikrobiyal maddeler ve tedavi yolları açıldı. Ancak bu kez başka bir tehlike belirdi: yeni yaşam koşullarının zemin hazırladığı kalp ve damar hastalıklarını ön plana geçti, kanserler de ikinci sırayı aldı (çocuk ölümlerinde infeksiyon hastalıkları ilk sırada).
Günümüz yaşam koşulları kanser artışını şu şekilde etkileyebilir:
-
Kanser en sık ileri yaşlarda görülür. Modern çağda insan yaşamı uzadığından kanser riski artmaktadır,
-
Kanser konusundaki bilgilerimiz ve teknik olanaklarımız artmakta, kanser tanısı daha kolay ve kesin konabilmektedir,
-
Bazı nedenlerle kanserler gerçekten artmıştır: çevre kirliliği (asfalt yollar, otomobillerin egzoz gazları, vb), tütün tüketiminin artması, alkol, beslenme bozuklukları (obezite, fruktoz tüketimi, vd), tarım ilaçları, vb.
Tümör oluşumunda etkili çok sayıda faktör vardır.
Kanser yapan etkilere kanserojen (cancerogen) ya da karsinojen (carcinogen) denilmektedir.
Karsinojen karsinom doğuran anlamındadır, kapsamına sarkom girmemektedir. Kanserojen kavramı sarkomları da içine alan tanımlamadır. Karsinojen ve kanserojen nitelemeleri günümüzde eşanlamlı sözcükler gibi kullanılmaktadır. Bazı etkiler doğrudan doğruya kanser yapamadıkları halde kanserin oluşmasına yardım ederler. Bunlara kokarsinojen (cocarcinogen) denir. Kanserleşmeyi önleyen maddelere antikarsinojen (anticarcinogen) adı verilmiştir
Konuya girmeden önce tarihsel açıdan iki teoriyi anmamız gerekecektir: çağdaş patolojinin ilk kurucularından Virchow tümörlerin kronik iritasyona bağlı olarak meydana geldiğini ileri sürmüş, Cohnheim ise tümör oluşumunu embriyonal kalıntıların içindeki bazı hücrelerin sonradan çoğalmasıyla açıklamıştır.
Günümüzde çok sayıda kanserojen etki bilinmektedir. Fiziksel nedenler arasında en etkin olanı radyasyondur. Radyoaktif maddeler ve radyasyon konusunda çalışan Madam Curie ve kızı radyasyon nedenli lösemiden ölmüştür.
Nowell kuralı: Kanserler, peş peşe gelen genetik travmaların sonucunda oluşan, neoplastik fenotiplerden kökenli, çevresindeki doğal hücrelerden daha hızlı gelişen ve onların zararına büyüyen yeni hücre klonlarının oluşması ilkesine dayanır.